Het belang van bewegen voor mensen met een chronische aandoening
Nederland kenmerkt zich, net als andere geïndustrialiseerde landen, door een grote mate van bewegingsarmoede. Ongeveer 54% van de volwassenen in Nederland beweegt onvoldoende.
Als maatstaf voor bewegingsarmoede wordt de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) gehanteerd. Deze gaat voor volwassenen uit van 30 minuten matig intensief bewegen gedurende tenminste vijf dagen per week of een equivalent van 10.000 stappen per dag.
Te weinig bewegen heeft een negatieve invloed op het lichaamsgewicht, het vetpercentage, de cholesterolratio, de glucosetolerantie, de insulinegevoeligheid, de botdichtheid, de bloeddruk, de fysieke belastbaarheid en het functioneren van gewrichten. Deze risicofactoren bevorderen het ontstaan van hart- en vaatziekten, cerebrovasculaire aandoeningen, bepaalde vormen van kanker, angst en depressie, Diabetes Mellitus type 2 en osteoporose. Lichamelijke inactiviteit is bovendien één van de belangrijkste onafhankelijke determinanten van vroegtijdig overlijden.

Voor chronische aandoeningen geldt dat verantwoord bewegen het beloop van een aantal chronische aandoeningen zoals coronaire hartziekten, diabetes mellitus type 2, osteoporose, beroerte (CVA) en depressie, gunstig kan beïnvloeden (Stiggelbout et al., 1998, Chorus & Hopman-Rock, 2004). Toch bewegen chronisch zieke mensen in het algemeen te weinig. In de leeftijdsgroep 18-64-jarige mannen is de bewegingsarmoede het grootst bij astma/COPD en kanker. Bij vrouwen in deze leeftijdscategorie zijn het aandoeningen van het bewegingsapparaat en neurologische aandoeningen die voor bewegingsarmoede zorgen. Bij de leeftijdsgroep 65+ zijn het mannen met hart- en vaatziekten en astma/COPD en vrouwen met hart- en vaatziekten, artrose en overige aandoeningen van het bewegingsapparaat die weinig bewegen.

Bij het bevorderen van lichamelijk activiteit doet zich een aantal specifieke dilemma’s voor dat samenhangt met gedragsverandering. Zo overschatten veel patiënten hun lichamelijk activiteitenpatroon omdat ze een vertekend beeld hebben van hun beweeggedrag. Daarnaast is gedragsverandering bij patiënten vaak moeizaam te realiseren, omdat de meeste patienten die te weinig bewegen in weinig intrinsiek gemotiveerd zijn. Tot slot vraagt het realiseren van gedragsverandering om een specifieke gedragsveranderingsmethodiek en de daarbij behorende instrumenten om beweeggedrag van patiënten te monitoren, zodat feedback mogelijk is ter ondersteuning van gedragsverandering.

De COACH methode
Voor dit doel is door Interfacultair Centrum Bewegingswetenschappen (Rijksuniversiteit Groningen) in samenwerking met het Centrum voor Beweging en Onderzoek Groningen, de COACH methode ontwikkeld. COACH is een evidence-based methode voor het stimuleren van lichamelijke activiteit van patiënten met bewegingsarmoede. De COACH methode is inmiddels met succes toegepast bij patiënten met COPD, chronische nierinsufficiëntie (hemodialyse), kankerpatiënten, CVA patiënten, patiënten met coronaire hartziekten (CHZ) en Diabetes type 2 patiënten in de eerste, de tweede  en derde lijn.
De COACH methode is een laagdrempelige bewegingsstimuleringsmethode, die geschikt is om sedentaire patiënten met een geringe motivatie om te bewegen, in een korte tijd (4 maanden) en tegen relatief geringe kosten te activeren om meer te gaan en te blijven bewegen.

Onderzoek van de COACH methode bij een brede groep patiënten met een chronische aandoening (De Greef & Sprenger, 2006) heeft aangetoond dat deze methode leidt tot een significante toename van lichamelijke activiteit op zowel korte (4 maanden) als langere termijn (12 maanden). Zo stijgt het lichamelijke activiteitenpatroon gemiddeld met 38% na 3 maanden en worden er effecten in morfologische en metabole fitheidseigenschappen aangetoond (Sprenger & de Greef, 2006).

Doelstelling
De COACH methode beoogt de volgende doelstelling te realiseren: het stimuleren van lichamelijk activiteit van sedentaire patiënten. Het project richt zich op patiënten die te weinig bewegen volgens de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NGGB). Vertaald in aantal stappen komt dit neer op 10.000 stappen per dag. Dit aantal dagelijkse stappen geldt als criterium om de gezondheid te onderhouden.

Het doel van de COACH methode is het stimuleren van lichamelijke activiteit van sedentaire patiënten door middel van het bevorderen van activiteiten in het dagelijks leven zoals wandelen, fietsen en traplopen. Uitgangspunt is het bewerkstelligen van een gemiddelde toename van het lichamelijk activiteitenpatroon van 35%.

Plan van aanpak
De COACH methode is een innovatieve manier om patiënten te stimuleren om in het dagelijks leven meer te gaan bewegen. Het innovatieve karakter komt met name tot uitdrukking in de combinatie van het uitvoeren van lichamelijke activiteiten in het dagelijks leven, de toepassing van ‘Exercise Counseling’ en het gebruik van een stappenteller. De drempel om meer te gaan bewegen wordt hierdoor laag en de kans dat gedragsverandering tot stand komt en beklijft neemt sterk toe. Om de intrinsieke motivatie van patiënten te bevorderen wordt gebruik gemaakt van ‘Exercise Counseling’. Met behulp van ‘Motivational Interviewing’ principes worden patiënten individueel of groepsgewijs begeleid bij gedragsverandering. Door gebruik te maken van een stappenteller kunnen mensen hun eigen lichamelijk activiteitenpatroon monitoren. De feedback die patiënten hierdoor krijgen is van belang om uit te vinden of de toename van het aantal stappen dat ze willen realiseren, in het dagelijks leven, haalbaar is. Door het verkennen van eigen grenzen en het zelf formuleren van beweegdoelen wordt meer rekening gehouden met de eigen behoeften van patiënten waardoor gedragsverandering beter beklijft.
Als bewegingsstimuleringsmethode is de COACH methode opgebouwd uit vier onderdelen, te weten een benaderprotocol, een meetprotocol, een gedragsveranderingsprotocol en een evaluatieprotocol.

Werkwijze en organisatie
De COACH methode kan door organisaties worden toegepast in de door RuG/CBO ontwikkelde vorm; het oogmerk is om de exclusiviteit en ‘evidence-based’ karakter van de COACH methode te kunnen garanderen.
Implementatie van de COACH methode gaat uit van een projectplan dat i.s.m. de organisatie op maat wordt gemaakt. Hierin wordt vastgelegd welk doel wordt nagestreefd, voor welke doelgroep de COACH methode wordt toegepast en op welke wijze, welke organisaties betrokken zijn bij de uitvoering, welke tijdsplanning wordt gehanteerd, welke begroting van kosten wordt gehanteerd en op welke wijze de evaluatie van het COACH project gestalte krijgt.